"Үхлийг угтах шүлэг"

Хэвлийдээ бүрэлдмэгц надтай шүтэн барилдаж
Хэвтэж амрах чөлөөгүй намайг зорин тэмүүлсэн
Үхэл чамайг би хадаг барин тосно
Үнэн сэтгэлээсээ баярлан угтана
Ээжийнхээ л дараа орвол өнөө маргааш хамаагүй
Эмгэг өвчин хийгээд зуурдаар тонилох ялгаагүй
Ирсэн шигээ байгальдаа гар хоосон буцаад
Илүү дутуу гоёлгүй мөнхийн амгаланг олно
Өрөөлийн үхэл миний орчлонд мэндлэх шалтгаан болсон
Өөрөө би бусдад хорвоод төрөх орон тоо гаргана
Өч төчнөөн амийг мэрж амьдарсныхаа хариуд
Өт хорхой хооллохыг үүргээ гэж үзнэ
Биеийг минь тэд идсээр өсч үржих нь дамжиггүй
Бичил ертөнцийн шим болж ургамлын үндэс тэжээнэ
Өвс ногоо харин амьд бодгаль бүхний
Өнөд оршин тогтнох таатай нөхцөлийг бүрдүүлнэ
Амьд бодисын гинжин хэлхээ тасрахгүй
Амь нас минь тийнхүү зүсээ хувилган үргэлжилнэ
Аугаа байгалийн өмнө хүлээсэн үүргээ биелүүлж
Аварга мөнхийн хүрдний хөдөлгөгч хүч болно
Амьд явахын утга учир үхэл чамд л байдаг
Аз жаргал гэдэг ч чамтай учрахын нэр мөн
Өчүүхэн ч гэсэн өвөө үлдээж, мөрөө гаргалаа
Өөр хүсэл үгүй, нам гүмийг л мөрөөднөм
Цэцэн тэнэг хийгээд баян ядууг ялгадаггүй
Цэх шударга зангийг тань даанч их хайрладаг
Зоргоор шүлэгч зүрхэндээ нэг насаараа тээсэн
Зовлон хэмээх ачаагаа чам дээр буулгаж амарна
Үнэндээ чи намайг тамд хүргэж өгөхгүй
Үгүй хоосон диваажинг би тоож шиншихгүй
Үхэл чи миний төгсгөл ч болж чадахгүй
Үүрд амгалан оршихуйн гэрэлт эхлэл болно оо


Яруу найрагч Д.Болдхуяг 

Р.Чойном - Залуу нас

Хөрстийн амьдралд хөл алдсан

Хөлчүүхэн зүрхний минь тольтон дээгүүр
Шувууны сvvдэр шиг дайраад өнгөрсөн
Шунхан улаан залуу нас мину!

Амттан бүхний амтыг мэдэлгүй
Асгаж явсан залуу нас минь,
Өнгөтөн бүхний өнгийг бодолгүй
Үрж явсан залуу нас минь.

Зуны шөнийн нойрыг тоолгүй
Зуун гурван учралыг мөрөөсөж
Зураг шиг охидыг, тэрэг шиг дайрч
Зуурдхан мандсан залуу нас минь.

Өвлийн есийн жаврыг тоолгүй
Өөр хүний авгайд сэтгэп хаяж
Өрхний үзүүр шиг дэрвэж явсан
Өлчирхөн тэнэг залуу нас минь.

Даанч чи минь удсангүй...
Даавуу хүрэм, савхин бээлий хоёр шигээ,
Дассан салсан годон гэзэгтүүд шигээ
Дардан зам дээр үлджээ — залуу нас минь!

Улаанбаатарын чулуун засмалаар
Урагшаа, хойшоо, баруун тийшээ, зүүн тийшээ
Дотоод үйлдвэрийн хүнд шаахайг
Долоохон хоногт точийлдож явахдаа

Хүний сайн мууг зүүдлээ ч үгүй
Хүүхэд шиг өссөн залуу нас минь.
Хүүхний сайхныг таниа нь үгүй
Хүүрзгэнэ шиг ниссэн залуу нас минь.

Ангарайтсан нөхөдтэй, үдшийн цагаар
Адуу шиг пижгэнэсэн залуу нас минь
Айлын чийдэн хага чулуудаад
Авирлаж явсан залуу нас минь.

Аавын хүүгийн, шүр шиг хацрыг
Алгадаж явсан залуу нас минь,
Адилхан нөхдийнхөө хамрын цусыг
Асгаруулж явсан залуу нас минь.

Үзсэнээ мартаж, дуулснаа тогтоохгүй
Үүрдийн юм шиг дургиж явахдаа
Үймээнт хорвоогоос, дахиад олдошгүй
Үнэнч ханийнхаа дэргэдүүр өнгөрч

Хоног төдий зуурдхан ханилах
Хотын хүүхний өнгөнд хууртаж,
Ариухан цусаа түүний төлөө
Асгаж явсан залуу нас минь.

Оюутан ахуйн дэврүүн шүлгийн
Онгод цадигаар бялхаж явахдаа
Орчлон хорвоогийн нарийн учрыг
Олчихлоо хэмээн төөрч явсан

Ариунаас ариухан залуу нас минь
Арваадхан жилийн ханилгаатай байжээ.
Халуунаас халуун залуухан цаг минь
Хаврын үер шиг хугацаатай юм санжээ.

Аяа хөөрхий, хүний залуу нас гэж
Авч ч болдоггүй, өгч ч болдоггүй
Хэлгүй байгалийн дуугүй зарлигаар
Хэсэгхэн олддог шагнал юм уу даа.

Бусдын лангуунд энэхуу шагналаа
Бутархай мөнгө шиг тарааж хаясаар
Хүйтэн хорвоод нэг мэдэхнээ
Хүмүүний үр нүцгэрдэг байна.

Сайн ханиас хагацсан хойноо
Санан санан гунихардаг шиг
Болоод өнгөрсөн хойно, залуу насаа
Бодон бодон харуусдаг байна.

Баяртай, залуу зандан нас минь,
Барилдсан гэж бодвол, би ойчжээ.
Уралдсан гэж үзвэл, би хоцорчээ
Арилжаа наймаа хийсэн юм санж гэвэл харин
Атархан биеийнхээ эрүүл мэндийг егч
Алдар, шүлэг хоёрыг чинь авчээ!

Хөрстийн амьдралд хөл алдсан
Хөлчүүхэн зүрхний минь тольтон дээгүүр
Шувууны сүүдэр шиг дайраад өнгөрсөн
Шунхан улаан залуу нас мину! Баяртай!

Р.Чойном "АРХИ"

Р.Чойном АРХИ

Урт едрийн наранд Умдаан болохгvй умдааныг, Ужиг холын замд Хоол болохгvй идээг Урьсан зочилсон айлууд Уу! хэмээн барив. Урьдын танил нeхeд Угж мээм шиг шахав. Шимэн шимэн суухад Шимийн идээний дээж, Шилэн шилэн уухад Ширvvн хар архи. Шижгэр залуу насны маань Шийтгэл болон тохиосон, Шилэн лонхонд бeглeeстэй Шингэн биетэй четгeр. Аагий нь хэлэх юм бол Гучин найман градус, Аашийг нь хэлэх юм бол Гучин найман алдаа. Андуухан хэлэх юм бол Гучин найман нас, Ахиухан хэлэх юм бол Гучин найман vхэл! Ууж эхлэх цагтаа би хамгийн цэцэн. Улайж халах vедээ би хамгийн баян. Унтаад сэрэх цагт мeнге ч vгvй, нeхед ч vгvй, Ухаан бидэн хоёр бие биеэн олохгvй... 1976—V—1 Р.Чойном Сvмтэй будрын чулуу 1990, 146-р тал